شبهه: حق پرداختن به امور هنری برای کودک و نوجوان در فقه اسلامی پیش بینی نشده و فقیهان نیز در برابر آن ساکت بوده و دیدگاهی ارائه نشده و بعضا نیز آن را نفی و انکارکرده و مردود دانسته اند. در حالی که در دیدگاه حقوق بین الملل و حقوق کشورها توسعه یافته این مساله مورد توجه و تأکید و بوده و آثار تربیتی مهمی برای کودکان و نوجوانان داشته است.
پاسخ :
درفوائد مهم و آثار نیکوی هنر برای کودکان، تردیدی نیست ؛ هنر جلوه ای از شعور اجتماعی و فعالیت خلاق انسانی است که واقعیتهای زندگی جامعه و طبیعت را درک و منعکس میکند. هنر وسیلهی درک واقعیتها بوده و بر روح و روان انسان ها تأثیر میگذارد. هنر روابط انسانها با یکدیگر را بهبود بخشیده و موجب شناخت عمیق تر زندگی و دگرگونی آدمی در جهت تکامل و بالابردن سطح سلیقه و حساسیت روح وی می گردد.
بنابراین هنر دربردارنده خیر و صلاح و غبطه کودک است و از نظر فقه ما یک حق مسلم برای او محسوب می شود. در کنار دلیل عقل، فراز های ارزشمندی در احادیث شریف وجود دارند که حق هنر را در راستاي تكريم طفل و حق تربيت وآموزش برای کودکان تثبیت و تأیید می کنند، از جمله:
1.در حديثى از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) نقل شده که فرمود:«أکرِموا أولادَکُم و أحسِنوا آدابَهُم» فرزندانتان را گرامى بدارید و نيکو تربیت شان کنید.(الاحصائی،عوالى اللآلى ، ج ۱ ، ص ۲۵۴)
2.امیر مؤمنان امام علی (علیه السلام)فرموده اند: «وَحَقُّ الْوَلَدِ عَلَی الْوَالِدِ أَنْ یُحَسِّنَ اسْمَهُ وَیُحَسِّنَ أَدَبَهُ وَیُعَلِّمَهُ الْقُرْآنَ….» (نهج البلاغه، حکمت۳۹۹) …و حق فرزند بر پدر آنکه نام نیکو بر فرزند نهد، خوب تربیتش کند، و او را قرآن بیاموزد.
3.در حدیثی ازامام صادق (علیه السلام) آمده است: «و تَجبُ الولد علی والده ثلاثُ خصالٍ: اختیاره لوالدته، و تَحسینُ اسمه، والمبالغهُ فی تأدیبه»(الحرانی،تحف العقول ص337) فرزند سه حق بر پدر دارد: مادر خوب انتخاب کردن، نام خوب نهادن، و تلاش و جدیت در تربیت و ادب کردن او.
4.امام علی(علیه السلام) می فرمایند:«لا تَقسِروا اَولادَکُم عَلى آدابِکُم ، فَاِنَّهُم مَخلوقونَ لِزَمانٍ غَیرِ زَمانِکُم» (نهج البلاغه شرح ابن ابى الحدید ، ج۲۰، ح۱۰۲ )آداب و رسوم خود را به فرزندانتان تحمیل نکنید، زیرا آنان براى زمانى غیر از زمان شما آفریده شدهاند.
البته هنر با ظرفیت بی بدیلش در آموزش و تربیت کودکان و نیز تأمین حق تفریح و مشارکت آنان، به عنوان یک حق برای هر کودک مورد قبول است. اما با توجه به اَشکال فراوان و تنوع بی پایان آن، نمی توان به روا انگاری هر هنری برای کودک به بهانه حق بودن آن، روی نهاد و فقه را در این عرصه به حاشیه راند.
مع الاسف در نظام حقوق بین الملل ، اگر چه از هنر به عنوان یک حق برای کودک یاد شده، لیکن مولفه ها وگستره این حق به درستی شناسایی نشده است؛ در مواردی هنر برای کودکان با سوء برداشت و استفاده ناروا همراه گرديده و سو نگری به این حق، موجب غفلت از مصلحت اندیشی و صلاح انگاري در تربیت کودکان گردیده است.
از این رو باید در این عرصه با حساسیت و ملاحظه بیشتری از فقه و صناعت فقیهانه بهره برد تا قلمروحلال و حرام آن را تعیین و شایسته ترین ساختار را برای اجرای مطلوب این حق، ترسیم کرد. اجمالا این که عناوین حرامی بر هنر، به ویژه هنر کودکان، عارض می شود که موجب عدم مشروعیت و منع فقهی آن می گردد. این عناوین شامل اموري چون لهوی بودن، اختلاط زن و مرد، اهانت به مقدسات،شهوت انگیز بودن، اخلال به نظام، غیبت و توهین به ديگران است. البته در خصوص کودکان عناويني چون اضلال و انحراف، بهره کشی و آزار جنسی ونيز سرپیچی از امر والد امكان تحقق بيشتري دارد. بدين سان هرگاه هنر براي كودكان آلوده به يكي از عناوين محرم ياد شده گردد، با حرمت و محدوديت مواجه مي شود.
مقداد الفاضل
- برای ارسال دیدگاه وارد شوید یا ثبت نام کنید .